Maarten 't Hart en muziek

Ik ben een groot liefhebber van de boeken van Maarten 't Hart. Zijn laatste roman Lotte Weeda bijvoorbeeld behoort tot de heerlijkste romans die de afgelopen jaren verschenen zijn, en zijn boekje De groene overmacht over tuinieren op de zware zeeklei is eveneens een feest om te lezen. En in het kader van het thema van de boekenweek en de 250ste geboortedag van Mozart nu Mozart en de anderen, een verzameling stukken over muziek. Ruim 100 pagina's gaan over zijn liefde voor de muziek van Mozart; verder een bonte verzameling stukken over vooral componisten. 't Hart verenigt eruditie met een frisse schrijfstijl en soms heerlijk ongenuanceerde uitspraken. 'Geen enkel fatsoenlijk mens kan lid zijn van de rooms-katholieke kerk. (...) Ook Mozart - het is altijd weer even slikken als je eraan denkt - was lid van deze uitgelezen verzameling van beulen en bandieten.' Voor wie weinig tot niets weet van klassieke muziek lijkt het me een vervelend boek, maar ik mag mezelf verheugen in voldoende kennis om 't Hart goed te kunnen volgen, ook al raak ik als ik mezelf met hem vergelijk zowat ontmoedigd bij wat ik allemaal nog niet weet (met een kast met vele honderden/ enkele duizenden? cd's). En ja, ik ben ook ijdel: ik schrijf voor een tijdschrift voor klassieke muziek (Luister), waar 't Hart eveneens voor schrijft. En in één van zijn stukken in dit boek citeert hij uit een artikel dat ik eens voor Luister heb geschreven en noemt hij mijn naam! Ik was er even door ontdaan. Maar los van dat: een prachtig boek wederom, met soms geweldige stukken. Alleen al zijn betoog tegen popmuziek is ereen om in te lijsten! Helemaal aan het einde van dit boek kondigt hij aan met een nieuwe roman bezig te zijn, dus er is meer op komst.

Boekenweek 2006

De laatste jaren koop ik trouw een boek tijdens de boekenweek, en lees dan het boekenweekgeschenk. Dat zijn nooit literaire toppers, maar de boekenweekgeschenken van Wolkers, Rosenboom, Giphart en Enquist (om de laatste vier te noemen) waren zeer leesbaar. Zo niet De grote wereld van Arthur Japin. Het is een bloedeloos, mislukt verhaal waarin twee lilliputters centraal staan die in het Derde rijk als bezienwaardigheid de kost verdienden. De dreiging van de nazi's is op de achtergrond aanwezig, maar is zo zijdelings dat het geen enkele rol speelt. Eerlijk gezegd heb ik het gevoel niks van het boekje begrepen te hebben. Volgens mij gaat het vooral over het accepteren van één van de twee (Lemmy) van zichzelf. Dat gebeurt op verschillende momenten in de tijd, en op verschillende plaatsen, die verder nergens toe doen. Ergens halverwege het verhaal is Lemmy opeens schilder van reclame-afbeeldingen op gebouwen. Pas wanneer hij vanaf de straat ziet waaraan hij heeft geschilderd, ziet hij dat het een enorme vrouw betreft. 'Je kunt dus niet alleen te klein zijn om gezien te worden, maar ook te groot.' Wat een doorzichtige truc van de schrijver om deze verder onbelangrijke situatie te scheppen, juist alleen om die ene diepzinnige gevolgtrekking te kunnen maken. En zo zwijmelt het hele boekje door; pas aan het eind legt Japin in enkele woorden uit wat de achtergrond van zijn verhaal is. Een verhaal waaruit dat vanzelf zou blijken, was stellig beter geslaagd geweest.

Het boekenweekessay van Paul Witteman Erfstukken leest plezieriger. Hij beschrijft de muzikale achtergrond van zijn familie (zijn moeder is telg van de familie Andriessen), en analyseert zijn liefde voor klassieke muziek. Ook gaat hij in op het al dan niet bestaan van muzikale aanleg. Een aardig boekje om te lezen.

Schaduw van de wind

Ja, ook ik doe soms mee aan hypes. De schaduw van de wind van Zafón boek werd me aanbevolen door een collega, en een aanstaand snoepreisje naar Barcelona deed me besluiten dit boek te kopen en te lezen. Is het dat 'duizelingwekkend verhaal tegen de schitterende achtergrond van een mysterieus Barcelona' zoals op het omslag (voorplat!) staat: nee. Wat een draak van een aanprijzing overigens - misschien moet ik eens een aparte weblog met zulke gruwelijke citaten plaatsen; wie daarvan raadt welk boek het betreft krijgt een boekenbon... Maar goed: deze bestseller is best de moeite waard. Het leest goed, zit knap in elkaar en wordt zelfs spannend. Toch is het geen literair hoogtepunt. Zafón is uitermate breedsprakig; veel gegevens zijn overbodig. Bovendien wil hij soms té gedetailleerd vertellen wat er gebeurt, waardoor hij het effect van bepaalde gebeurtenissen teniet doet. Met de helft minder tekst had hij hetzelfde verhaal kunnen vertellen, met treffender resultaat. Dus misschien toch ook een mislukt boek? Ach, ik heb er een aantal fijne leesuurtjes mee doorgemaakt. Maar soms ook uit plichtsbesef. Tja, een wisselend gevoel over dit boek. En die aanprijzing: het verhaal had evengoed in Madrid of Sevilla kunnen spelen.

Brideshead

Al een jaar geleden gekocht, en pas deze week gelezen: Terugkeer naar Brideshead van Evelyn Waugh. Het boek is vooral bekend door de televisieserie die ik zelf echter nooit heb gezien; er schijnen mensen te zijn die het kijken naar de serie tot cultus hebben verheven. Nu ik het boek heb gelezen zal ik toch maar de dvd's kopen. Dat wil nog niet zeggen dat ik ook aan het kijken toekom. Vorig jaar las ik Ik Claudius, waarna ik de box met dvd's aanschafte... Ze staan vooralsnog onbekeken in de kast.
Maar goed, Brideshead. De ik-figuur Charles Ryder vertelt zijn herinneringen aan het landgoed en zijn bewoners. Eerst vooral zijn vriendschap met Sebastian, met wie hij lief en leed deelt. Sebastian raakt echter aan de drank en kwijnt weg in Marokko. Later wordt Charles verliefd op diens zuster Julia, maar ook die liefde kent geen goed einde. Het boek speelt tijdens het interbellum en is een verslag van het onherroepelijke einde van een aristocratische familie (en waar het symbool voor staat: de Engelse upper class). Waugh beschrijft dit alles met weemoed én ironie. Dat maakt dit boek tot een prachtig geheel: voortdurend vraag je je af aan welke kant de schrijver staat. Het boek wemelt van de subtiele opmerkingen die zowel ten gunste als ten nadele van de rijke klasse gelezen kunnen worden. In elk geval biedt het boek fraaie staaltjes van decadentie - of is het degeneratie...? Ik ben toch benieuwd geworden naar het visuele resultaat.

Bernlef

Van Bernlef las ik nog maar twee boeken (Hersenschimmen en Verbroken zwijgen). Zijn nieuwste roman De onzichtbare jongen is fraai en geconcentreerd geschreven en boeit van begin tot eind, maar mist de diepgang van wat ik me van die twee eerdere boeken herinner. Het verhaal gaat over de vriendschap tussen twee jongens, waarvan de vriend van de ik-figuur ernaar streeft de wind te leren kennen en daarin op te gaan. Een beetje vreemde vertelling daardoor; het sterkst in het boek is de sfeervolle beschrijving van de na-oorlogse jaren gezien vanuit de ogen van een middelbare scholier. Als ik de titellijst van Bernlef achterin het boek bekijk, valt op dat hij de laatste jaren een enorme productie aan de dag legt. Sinds 2000 vier romans, een verhalen- en twee gedichtenbundels. Toch maar eens meer van Bernlef lezen; hij schrijft fraai genoeg om wellicht betere boeken aan te treffen. Deze roman is niet slecht maar heeft ook iets obligaats.

Spreken is zilver, zwijgen is goud?

Ex-collega en vriendin M. beval me aan de verhalenbundel Wat je verzwijgt van Hans Nijenhuis te lezen. Ik las het in twee dagen met genoegen uit. In de tien verhalen in deze bundel is steeds sprake van een goed bewaard geheim, dat ergens aan de oppervlakte komt. Soms pas in de laatste regel, andere keren al eerder in het verhaal. In een enkel geval is een verhaal iets te geconstrueerd, maar er zijn ook fraaie vertelsels die je om hun ingenieuze opzet doen glimlachen. Dit boek is weliswaar geen meesterwerk, maar het leest lekker weg. Een ongecompliceerd boek is soms heerlijk! Wel staat er een flinke misser in het boek. In het verhaal 'het afstuderen' vindt op 10 mei 1994 een gesprek plaats tussen twee broers. Eén broer zegt: 'Haal jij je werkstukken nooit van internet? Doe jij bij MSN nooit alsof je een meisje bent?' Tja, in 1994 bestond internet wel al, maar MSN zeker nog niet.

So many books

Ik verplicht mezelf ieder jaar minstens één boek in het Engels te lezen. Dat gaat niet altijd van harte: ik ben geen vreemde-talenwonder en ook het lezen in het Engels gaat me slechter af dan ik zou willen. Misschien ben ik te veeleisend, maar ik mis teveel woordenschat om vrijuit en zonder haperingen door te lezen, en dat vind ik wel erg belangrijk. Maar goed, toch ook hier wat masochisme. Met het boekje So Many Books van Gabriel Zaid ging het me makkelijk af. Het is een aardig boekje van 144 bladzijden over boeken, lezen, het maken van boeken en de verschillen tussen boeken en andere media. Zaid ziet het lezen van een boek als converseren, en dat maakt het een actieve bezigheid die alleen door lezers gewaardeerd kan worden. Vertel ons wat! Het boekje is inmiddels ook in het Nederlands verschenen, maar de Engelse versie (trouwens een vertaling uit het Spaans; de schrijver is een Mexicaan) is goedkoper.

Montyn

Ik lig alweer drie boeken achter op schema, dus hup vooruit. Ik bezat al bijna een jaar de Rainbow pocket van het boek van Dirk Ayelt Kooiman: Montyn. Van Kooiman las ik nooit eerder een boek, en ik kende hem vooral van de giftige stukken van Jeroen Brouwers over de Revisor-club waartoe ook Kooiman behoorde. Ik betwijfel of Montyn als karakteristiek voor de schrijfkunst van Kooiman beschouwd kan worden, ook al is die stijl in dit boek uitstekend. Hij componeerde het boek op basis van op band opgenomen interviews met Jan Montijn, de persoon die in dit boek zijn levensverhaal vertelt. Hoe het ook zij: het boek grijpt je bij je lurven (waar die ook zitten) en laat je niet meer los, ook niet nadat jet het uitgelezen hebt. Dat Jan Montijn momenteel nog leeft is een regelrecht wonder, en als je vooraf zou weten wat hem zou overkomen gaf je geen cent voor zijn overlevingskansen. Tegelijkertijd geeft dit boek een indringend inzicht in de bizarre levensvorm die oorlog heet; het boek zou zeer goed passen in de serie Oorlogsdomein van de Arbeiderspers. Een indringend boek dat je gelezen móet hebben. Op zijn fraaie website http://www.janmontyn.com/ veel informatie over Jan Montijn in rustiger vaarwater.