Dagboek

Ik las alle delen van het Geheim Dagboek van Hans Warren, alles bij elkaar zo'n 25 delen. Verder van hem eigenlijk niets anders. Zijn verzamelde gedichten staan maagdelijk in mijn boekenkast, en ander werk las ik ook nog niet. Een poos geleden kocht ik een bundel proza onder de titel Demetrios, en dat boekje - oorspronkelijk verschenen in 1976 - las ik pas nu en bleek flink autobiografisch getint. De grieks-antieke geschiedenis, Alain-Fournier, zijn ouders.... de sfeer in deze schetsen herkende ik uit zijn Geheim Dagboek. Ik begon die reeks te lezen tijdens mijn studententijd, bijna 30 jaar geleden alweer. Het laatste deel las ik in 2009 (zie hier de leeslog). Dit deeltje proza is geen meesterwerk, maar het boekje deed me wel weer terugverlangen naar de sfeer van die dagboeken.

Onschuld

Van P.F. Thomése las ik de laatste jaren vooral wat luchtige boeken (zie de auteurslijst hiernaast) maar De onderwaterzwemmer is dat geenszins. Hoofdpersoon is Tin die in 1944 als jongen met zijn vader de rivier wil overzwemmen naar bevrijd gebied; zelf komt hij veilig aan de overkant, maar zijn vader ziet hij nooit meer terug. Dertig jaar later reist hij met zijn vrouw naar een Afrikaans binnenland om daar hun Fosterparentskind te bezoeken (zij wilde dat per se) en in het dorp waar deze albino woont worden ze belaagd door de dorpsbewoners en raakt hij in het gewoel zijn vrouw kwijt, en vindt hij haar later meer dood dan levend terug; op de terugtocht overlijdt ze. In het derde deel - wederom 30 jaar later - verblijft Tin op Cuba en hangt daar volledig verlamd in een ziekenhuisbed. Pas dan worden wat draden uit het verhaal aan elkaar geknoopt. Maar in de 200 pagina's ervoor is de samenhang eigenlijk ver te zoeken. De overeenkomsten tussen wat Tin als jongen en als man van middelbare leeftijd met respectievelijk zijn vader en vrouw meemaakt zijn evident, maar het ontbreken van emotionele ontwikkeling vind ik een gebrek. De Tin van - zeg - 42 is dezelfde als die van 12, en ook die - in het derde deel - van 72. Dat vind ik zeer ongeloofwaardig en precies het probleem van deze bejubelde roman. De tweede en derde episode ontkennen een tussentijd van steeds 30 jaar, alsof daarin niets is gebeurd of dat er niet toe doet. Dat maakt die episodes ongeloofwaardig en te gekunsteld.

Finale

Bijna drie jaar geleden las ik het eerste deel van de romancyclus Mijn strijd van Karl Ove Knausgård. Dat deel Vader (zie hier de leeslog) intrigeerde voldoende om in de jaren erna ook de andere delen te lezen. In het najaar verscheen het zesde en slotdeel Vrouw, een ruim 1000 pagina's dik geheel waar ik ruim een maand zoet mee was. Het boek leest weerbarstiger dan de voorgaande delen. De gebruikelijke minutieuze beschrijvingen van zijn bezigheden, op welke leeftijd en in welke levenssituatie ook, werken verslavend en hebben grote voortgang. Dit deel bevat echter een essay dat ruim 400 bladzijden beslaat en dat niet makkelijk wegleest. Eerst analyseert Knausgård een gedicht van Paul Celan, en daarna geeft hij een soort van biografie van de jonge Adolf Hitler, en citeert hij flinke stukken uit Mein Kampf. Ook komen andere schrijvers aan bod, zoals Joyce, Proust en Gombrowicz. Maar het essay - meer een boek in een boek - komt binnen het geheel van de cyclus als te bedacht en voor mij ook als onbegrijpelijk over. Waarom hoort dit boek in dit boek thuis? Toch niet alleen als relatieverklaring van de titel (Mijn strijd - in het Noors: Min kamp - Mein Kampf)? Zeker niet oninteressant, maar dit is een andere Knausgård dan in al die andere delen. Enfin, de overige 680 bladzijden van dit boek zijn weer zeer de moeite waard, juist ook omdat ze gaan over het verschijnen van het eerste deel van de cyclus en de impact daarvan op hemzelf, zijn vrouw en zijn familie. Het hakt er allemaal flink in, en die impact kon ik zelf niet bevroeden toen ik dat eerste deel las. Wanneer lees je over de impact van het verschijnen van een autobiografisch boek op het leven van de schrijver en zijn directe omgeving?